SPIS TREŚCI
Objawy depresji (mogą występować niektóre z poniższej listy):
Zespół lęku napadowego (nazywany też napadami paniki): to nagłe, bardzo silne napady panicznego lęku z towarzyszącym silnym strachem przed śmiercią, omdleniem lub utratą kontroli oraz nasilonymi objawami somatycznymi - dusznością, zawrotami głowy, przyspieszoną akcją serca itp. Napady są krótkotrwałe (kilkunastominutowe), ale mogą się powtarzać, w znaczny sposób przyczyniając się do pogorszenia jakości życia osób na nie cierpiących. Mogą również powodować obawę przed kolejnym napadem czyli tzw. lęk antycypacyjny (lęk przed lękiem). Osoby z lękiem panicznym najczęściej trafiają do lekarzy pierwszego kontaktu lub nawet na izbę przyjęć szpitali z podejrzeniem różnych chorób somatycznych. W takich przypadkach dokładne badania nie wykazują żadnych odchyleń od normy, co jeszcze bardziej niepokoi pacjentów, gdyż nie rozumieją co się z nimi dzieje, czują się niezrozumiani. Lęk paniczny może wywołać zmiany zachowań w codziennym życiu. Czasem osoby w obawie przed wystąpieniem napadu paniki rezygnują z wielu aktywności (np. nie wychodzą same z domu, nie chodzą same do sklepu czy kościoła, nie podróżują).
Fobia społeczna jest częstym problemem zdrowotnym - dotyczy 2-3% populacji ogólnej. Charakteryzuje się występowaniem silnego lęku w sytuacjach kontaktów z innymi ludźmi. Cierpiący na fobię społeczną (lęk społeczny) skarżą się często na różne dolegliwości somatyczne, które zazwyczaj są przejawami przeżywanego przez nich lęku. Są to np. drżenie rąk, mocne bicie serca, czerwienienie twarzy, trudności w wysławianiu się, nudności lub parcie na mocz. Dość często osoba z lękiem społecznym właśnie te somatyczne przejawy lęku przedstawia jako swój główny problem. Osoby takie często bardzo kontrolują swoje wypowiedzi, unikają wypowiadania się w towarzystwie lub w ogóle unikają przebywania wśród ludzi. Prowadzi to do znacznie obniżonego komfortu ich życia, mają problemy z podjęciem pracy zgodnej ze swoimi kwalifikacjami, ograniczają grupę znajomych, co jeszcze bardziej nasila ich problem, gdyż tworzy się tzw. błędne koło lęku. Pierwsze objawy fobii społecznej najczęściej pojawiają się w okresie dorastania i często trwają latami, powodując, że osoby zamiast korzystać z życia, wycofują się z niego.
Różnice między fobią społeczną a nieśmiałością: nieśmiałość jest cechą charakteru. Nie powoduje ona tak znacznego dyskomfortu psychicznego i objawów fizycznych. Ludzie nieśmiali nie mają tak dużych ograniczeń w funkcjonowaniu społecznym i pomimo swojej nieśmiałości nie wycofują się z aktywności społecznej.
Nerwica natręctw (zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne): Jest to zaburzenie charakteryzujące się występowaniem natrętnych, uporczywych myśli (obsesje), wyobrażeń lub czynności przymusowych (kompulsje). Natrętne myśli pojawiają się wbrew woli pacjenta, są przeżywane w sposób przykry, często traktowane przez samego pacjenta jako absurdalne, budzą wewnętrzny sprzeciw, a pacjenci próbują się im przeciwstawiać. Czynności przymusowe to powtarzane wielokrotnie zachowania lub rytuały, np. wielokrotne mycie rąk, sprawdzanie, czy drzwi są zamknięte, gaz wyłączony, porządkowanie, wykonywanie czynności w określonym porządku. Wykonanie czynności przynosi krótkotrwałą ulgę i zmniejszenie napięcia.
W nasilonych przypadkach natręctwa są na tyle częste i silne, że uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie lub pracę. W pomocy osobom z zaburzeniami lękowymi kluczowa rola przypada psychoterapii. Niejednokrotnie jednak, ze względu na duże nasilenie objawów lub współistnienie innych zaburzeń (np. depresji) niezbędne jest leczenie farmakologiczne. Stosuje się wówczas leki przeciwdepresyjne, czasem z dodatkiem benzodiazepin. Bardzo często terapia polega na łączeniu leczenia farmakologicznego z psychoterapią.
Często zaburzenia snu przebiegają pod postacią bezsenności. Postępowanie diagnostyczno-lecznicze w tym przypadku obejmuje:
Choroba Alzheimera: Obecnie nie ma leków, które wyleczą chorobę Alzheimera, ale można skutecznie zmniejszać jej nasilenie, przedłużając dobre i samodzielne funkcjonowanie chorego o kilka lat, co w podeszłym wieku jest ogromnie ważne zarówno dla pacjenta jak i dla jego opiekunów.
Jeśli Ty lub bliska Ci osoba:
W przypadku pierwszego epizodu choroby zaleca się leczenie przez 1-2 lata, po drugim nawrocie przynajmniej 3-5 lat. U wielu chorych istnieje potrzeba przewlekłego przyjmowania neuroleptyków - jest to jedna z najważniejszych strategii, których celem jest zapobieganie kolejnym nawrotom. Przewlekła farmakoterapia często nie zapobiega całkowicie nawrotom choroby, ale może bardzo korzystnie wpłynąć na przebieg schorzenia: wydłużyć okresy remisji, poprawić stan zdrowia w okresie między zaostrzeniami (nawrotami) i złagodzić objawy ewentualnych kolejnych rzutów choroby.
Objawy manii:
PORADNIK DLA PACJENTA - zaburzenia i choroby psychiczne
SPIS TREŚCI
- depresja
- zaburzenia lękowe
- zaburzenia snu
- zaburzenia pamięci
- psychozy (schizofrenia, zespół urojeniowy, halucynoza)
- choroba afektywna dwubiegunowa (CHAD)
DEPRESJA
Jest to grupa zaburzeń o niejednorodnej etiologii, różnym przebiegu i rokowaniu; w znaczeniu medycznym nie oznacza zwykłego smutku ani chandry, które przydarzają się każdemu człowiekowi i są oznaką zdrowej reakcji na trudną sytuację. Depresja jest chorobą - zespołem objawów występujących przez dłuższy okres (min. 2 tyg) każdego dnia. Objawy te mogą być różne i osiągać różne nasilenie, jednak zawsze prowadzą do znacznego pogorszenia funkcjonowania. Osoby z depresją również częściej zapadają na różne choroby somatyczne.Objawy depresji (mogą występować niektóre z poniższej listy):
- odczuwanie smutku, przygnębienia, niezależnie od tego, co dzieje się w otoczeniu
- brak energii, stałe zmęczenie, relaks nie przynosi wypoczynku, zmniejszenie zainteresowań
- utrata zdolności do cieszenia się (anhedonia)
- lęk, niepokój
- drażliwość, nerwowość
- spowolnienie myślenia, ruchów, zaburzenia koncentracji, problemy ze snem (brak snu, sen przerywany lub nadmierna potrzeba snu)
- obniżony lub znacznie zwiększony apetyt
- obniżony popęd seksualny
- obniżona samoocena
ZABURZENIA LĘKOWE
Zespół lęku uogólnionego: charakteryzuje ciągłe zamartwianie się. Cokolwiek ma się zdarzyć, osoba z nerwicą lękową będzie się o to martwić. Towarzyszy temu uczucie wzmożonego napięcia, niepokój, objawy cielesne tj. kołatanie serca, drżenia rąk, potliwość, uczucie ucisku w gardle, bóle mięśni, zaburzenia snu.Zespół lęku napadowego (nazywany też napadami paniki): to nagłe, bardzo silne napady panicznego lęku z towarzyszącym silnym strachem przed śmiercią, omdleniem lub utratą kontroli oraz nasilonymi objawami somatycznymi - dusznością, zawrotami głowy, przyspieszoną akcją serca itp. Napady są krótkotrwałe (kilkunastominutowe), ale mogą się powtarzać, w znaczny sposób przyczyniając się do pogorszenia jakości życia osób na nie cierpiących. Mogą również powodować obawę przed kolejnym napadem czyli tzw. lęk antycypacyjny (lęk przed lękiem). Osoby z lękiem panicznym najczęściej trafiają do lekarzy pierwszego kontaktu lub nawet na izbę przyjęć szpitali z podejrzeniem różnych chorób somatycznych. W takich przypadkach dokładne badania nie wykazują żadnych odchyleń od normy, co jeszcze bardziej niepokoi pacjentów, gdyż nie rozumieją co się z nimi dzieje, czują się niezrozumiani. Lęk paniczny może wywołać zmiany zachowań w codziennym życiu. Czasem osoby w obawie przed wystąpieniem napadu paniki rezygnują z wielu aktywności (np. nie wychodzą same z domu, nie chodzą same do sklepu czy kościoła, nie podróżują).
Fobia społeczna jest częstym problemem zdrowotnym - dotyczy 2-3% populacji ogólnej. Charakteryzuje się występowaniem silnego lęku w sytuacjach kontaktów z innymi ludźmi. Cierpiący na fobię społeczną (lęk społeczny) skarżą się często na różne dolegliwości somatyczne, które zazwyczaj są przejawami przeżywanego przez nich lęku. Są to np. drżenie rąk, mocne bicie serca, czerwienienie twarzy, trudności w wysławianiu się, nudności lub parcie na mocz. Dość często osoba z lękiem społecznym właśnie te somatyczne przejawy lęku przedstawia jako swój główny problem. Osoby takie często bardzo kontrolują swoje wypowiedzi, unikają wypowiadania się w towarzystwie lub w ogóle unikają przebywania wśród ludzi. Prowadzi to do znacznie obniżonego komfortu ich życia, mają problemy z podjęciem pracy zgodnej ze swoimi kwalifikacjami, ograniczają grupę znajomych, co jeszcze bardziej nasila ich problem, gdyż tworzy się tzw. błędne koło lęku. Pierwsze objawy fobii społecznej najczęściej pojawiają się w okresie dorastania i często trwają latami, powodując, że osoby zamiast korzystać z życia, wycofują się z niego.
Różnice między fobią społeczną a nieśmiałością: nieśmiałość jest cechą charakteru. Nie powoduje ona tak znacznego dyskomfortu psychicznego i objawów fizycznych. Ludzie nieśmiali nie mają tak dużych ograniczeń w funkcjonowaniu społecznym i pomimo swojej nieśmiałości nie wycofują się z aktywności społecznej.
Nerwica natręctw (zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne): Jest to zaburzenie charakteryzujące się występowaniem natrętnych, uporczywych myśli (obsesje), wyobrażeń lub czynności przymusowych (kompulsje). Natrętne myśli pojawiają się wbrew woli pacjenta, są przeżywane w sposób przykry, często traktowane przez samego pacjenta jako absurdalne, budzą wewnętrzny sprzeciw, a pacjenci próbują się im przeciwstawiać. Czynności przymusowe to powtarzane wielokrotnie zachowania lub rytuały, np. wielokrotne mycie rąk, sprawdzanie, czy drzwi są zamknięte, gaz wyłączony, porządkowanie, wykonywanie czynności w określonym porządku. Wykonanie czynności przynosi krótkotrwałą ulgę i zmniejszenie napięcia.
W nasilonych przypadkach natręctwa są na tyle częste i silne, że uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie lub pracę. W pomocy osobom z zaburzeniami lękowymi kluczowa rola przypada psychoterapii. Niejednokrotnie jednak, ze względu na duże nasilenie objawów lub współistnienie innych zaburzeń (np. depresji) niezbędne jest leczenie farmakologiczne. Stosuje się wówczas leki przeciwdepresyjne, czasem z dodatkiem benzodiazepin. Bardzo często terapia polega na łączeniu leczenia farmakologicznego z psychoterapią.
ZABURZENIA SNU
Mogą mieć różne przyczyny i różną postać (np. bezsenność, nadmierna senność, lęki nocne, narkolepsja, i inne). Najczęściej są objawem występującym w następujących chorobach:- depresji
- zaburzeniach lękowych
- uzależnieniach
- chorobach somatycznych, szczególnie w zespołach bólowych
Często zaburzenia snu przebiegają pod postacią bezsenności. Postępowanie diagnostyczno-lecznicze w tym przypadku obejmuje:
- dokładne ustalenie rodzaju problemów (przedwczesne budzenie się, problem z zasypianiem, zbyt płytki sen, przesunięcie pory snu, itp.)
- próbę znalezienia przyczyny bezsenności
- dobranie odpowiedniego sposobu leczenia zaburzeń w zależności od przyczyny i obrazu zaburzeń snu (prawidłowa higiena snu, farmakoterapia,psychoterapia, techniki relaksacyjne).
- nie próbuj zasnąć na siłę
- usuń zegarek z zasięgu wzroku w sypialni
- zmęcz się fizycznie późnym popołudniem
- unikaj kofeiny, nikotyny i alkoholu
- prowadź regularny tryb życia, kładź się spać o tej samej porze
- zjedz kolację 3 godziny przed snem (ewentualnie lekką przekąskę wieczorem)
- unikaj silnego światła wieczorem i ciemnych pomieszczeń w czasie dnia, unikaj drzemek w czasie dnia
- unikaj regularnego przyjmowania leków nasennych
ZABURZENIA PAMIĘCI
Zaburzenia pamięci najczęściej występują w podeszłym wieku, a najczęstszą ich przyczyną jest choroba Alzheimera (zwyrodnienie komórek mózgu). Mogą jednak występować w każdym wieku i wiązać się z różnymi innymi przyczynami, takimi jak:- nadmierny stres (przewlekły stres pogarsza pamięć)
- depresja
- uzależnienie od leków uspokajających i nasennych
- nadużywanie alkoholu
- poważny uraz głowy
- inne choroby mózgu (np. miażdżyca, przebyty udar mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych)
- niektóre choroby somatyczne
Choroba Alzheimera: Obecnie nie ma leków, które wyleczą chorobę Alzheimera, ale można skutecznie zmniejszać jej nasilenie, przedłużając dobre i samodzielne funkcjonowanie chorego o kilka lat, co w podeszłym wieku jest ogromnie ważne zarówno dla pacjenta jak i dla jego opiekunów.
Jeśli Ty lub bliska Ci osoba:
- często zapomina, co ktoś do niej powiedział lub co sama powiedziała i powtórnie o to pyta
- coraz częściej nie pamięta gdzie położyła ważne przedmioty lub zapomina zakręcić kran, zgasić światło, zamknąć drzwi, co nigdy wcześniej się nie zdarzało gorzej radzi sobie z orientacją w otoczeniu
- wykazuje coraz mniejsze zainteresowanie różnymi czynnościami wymagającymi wysiłku intelektualnego (np. opłacanie rachunków), co wcześniej nie miało miejsca
- stała się podejrzliwa, a czasem nawet oskarża bliskich o to, że kradną lub chowają jej różne przedmioty, stała się bardziej drażliwa, gdy zwraca się jej uwagę
- nie może sobie przypomnieć faktów, które wydarzyły się niedawno, jednocześnie pamiętając te z odległej przeszłości
SCHIZOFRENIA
Trudno jest opisać i sklasyfikować objawy schizofrenii z powodu ich bogactwa – są różne jej rodzaje, a przebieg choroby u każdego człowieka jest inny. Schizofrenia jest chorobą obejmującą liczne objawy, które można powiązać w kilka grup:- objawy wytwórcze (pozytywne), czyli zaburzenia spostrzegania (omamy) i myślenia (urojenia)
- objawy ubytkowe ( negatywne), do których należą: zobojętnienie emocjonalne, izolacja,apatia, brak inicjatywy
- objawy dezorganizacji, czyli niespójność i niedostosowanie czynności psychicznych
- objawy afektywne, najczęściej depresyjne
W przypadku pierwszego epizodu choroby zaleca się leczenie przez 1-2 lata, po drugim nawrocie przynajmniej 3-5 lat. U wielu chorych istnieje potrzeba przewlekłego przyjmowania neuroleptyków - jest to jedna z najważniejszych strategii, których celem jest zapobieganie kolejnym nawrotom. Przewlekła farmakoterapia często nie zapobiega całkowicie nawrotom choroby, ale może bardzo korzystnie wpłynąć na przebieg schorzenia: wydłużyć okresy remisji, poprawić stan zdrowia w okresie między zaostrzeniami (nawrotami) i złagodzić objawy ewentualnych kolejnych rzutów choroby.
CHOROBA AFEKTYWNA DWUBIEGUNOWA (CHAD)
Z klinicznego punktu widzenia przejawia się głównie występującymi naprzemiennie okresami depresji i manii (lub hipomanii). Początek choroby może nastąpić w każdym wieku, dość powszechnie za typowy uważa się okres: 20-30 r.ż. Pierwszy epizod może być depresją, subdepresją, manią, hipomanią bądź tzw. stanem mieszanym – najczęściej jest epizodem depresyjnym. Choroba afektywna dwubiegunowa jest chorobą trwająca przez całe życie, o bardzo różnym przebiegu, o dużej nawrotowości. Okresy chorobowe, depresja i mania, występują w różnej liczbie i kolejności. Poprzedzielane są okresami zdrowia (remisji) albo przechodzą bezpośrednio jeden w drugi, co jest określane jako zmiana fazy. U większości chorych liczba depresji jest wyższa od liczby manii, większa jest też łączna długość okresów depresyjnych. Na przebieg i rokowanie zdecydowanie korzystnie wpływa podjęcie regularnego leczenia. W leczeniu CHAD stosowane są leki przeciwdepresyjne, przeciwpadaczkowe, neuroleptyczne, przeciwlękowe i węglan litu.Objawy manii:
- zwiększona energia, znacznie zwiększona aktywność
- niepokój ruchowy
- nastrój podwyższony, wzniosły, euforyczny
- duża drażliwość, często wręcz o skrajnym nasileniu
- gonitwa myśli, trudności w skoncentrowaniu się
- mniejsza potrzeba snu, krótszy sen
- nadmiernie dobra kondycja fizyczna, brak normalnego męczenia się, duża aktywność bez odpoczynku, mimo krótkiego snu
- poczucie siły, niezgodne z rzeczywistością przekonania o swoich możliwościach, talentach, czekających ważnych zadaniach lub wręcz społecznej lub religijnej misji
- brak krytycyzmu, niedocenianie trudności, niedopuszczanie myśli, że można niezrealizować swoich planów
- gniewliwość, drażliwość
- szczególnie przy napotkaniu oporu
- nieuzasadnione wydatki, zakupy, pożyczki, kredyty
- nadmiernie liczne zobowiązania i plany
- zwiększony popęd seksualny, ryzykowne zachowania seksualne
- pojawienie się nietypowych dla siebie nowych sposobów zachowania, będących konsekwencją przekonań o swojej wielkiej wartości, wyjątkowości bądź sile. Mogą to być np. niezachowywanie dystansu w kontaktach z innymi ludźmi, zachowania prowokacyjne, zaczepne, agresywne, wypowiedzi pouczające (mentorstwo) itp.
- zazwyczaj brak poczucia tej tak wyraźnej i oczywistej dla otoczenia zmiany swojego zdrowia i zachowania (bądź ograniczona możliwość takiej oceny)
- w nasilonej manii mogą występować ponadto objawy psychotyczne (urojenia wielkościowe, misji, wybrania, posłannictwa, bycia centrum wszystkich wydarzeń a nawet łączności z innymi wymiarami rzeczywistości i niezwykłej zmiany swojej tożsamości, omamy - zazwyczaj słuchowe).